پتروشیمی سبز ایران در راه است / تولید سوخت پاک با فناوری کربنپایین و چشمانداز صادرات به اروپا
جهان در آستانه یک تغییر بزرگ در الگوی مصرف انرژی قرار گرفته است. کشورهای صنعتی و حتی اقتصادهای نوظهور، به سمت کاهش انتشار کربن و تولید سوختهای پاک حرکت کردهاند. ایران نیز با درک اهمیت این تحولات جهانی، برنامهای جامع برای توسعه پتروشیمی سبز و اقتصاد کربنپایین آغاز کرده است. این پروژه عظیم که با مشارکت شرکتهای دانشبنیان داخلی و حمایت وزارت نفت اجرا میشود، میتواند ایران را در مسیر تبدیل شدن به یکی از قطبهای نوظهور انرژی پایدار در منطقه قرار دهد.
پتروشیمی سبز؛ گامی فراتر از تولید سنتی
پتروشیمی سبز بهمعنای استفاده از فناوریهای کمکربن، بازیافت گازهای خروجی، و کاهش آلایندههای صنعتی در فرآیند تولید است. در ایران، نخستین گام در این مسیر با طراحی راکتورهای هوشمند کاهش انتشار CO₂ در پتروشیمی بندر امام آغاز شده است. به گفته کارشناسان، استفاده از این فناوری باعث شده تا سالانه بیش از ۱.۲ میلیون تُن از گازهای گلخانهای جلوگیری شود. این دستاورد میتواند در سطح جهانی به عنوان یکی از پروژههای موفق در حوزه «پتروشیمی سبز» مطرح شود.
فناوری جذب و ذخیرهسازی کربن (CCS)؛ ستون فقرات پروژه
یکی از مؤلفههای کلیدی در تحقق اقتصاد کربنپایین، استفاده از فناوری CCS (Carbon Capture and Storage) است. در این فناوری، گازهای دیاکسیدکربن حاصل از فرآیند تولید پیش از ورود به جو جذب و در لایههای زمین ذخیره میشود. در مجتمعهای پتروشیمی ایران، طرح آزمایشی CCS در فاز عسلویه و مرودشت در حال اجراست و پیشبینی میشود تا پایان سال ۱۴۰۵ بتواند سالانه بیش از دو میلیون تُن کربن را ذخیرهسازی کند.
نقش هوش مصنوعی در مدیریت پایدار انرژی
یکی از تفاوتهای نسل جدید پتروشیمیها با مدل سنتی، بهرهگیری از هوش مصنوعی در مدیریت انرژی و انتشار کربن است. سیستمهای هوشمند جدید قادرند بر اساس دادههای تولید، میزان انرژی مصرفی، و انتشار گازهای گلخانهای را بهصورت لحظهای پایش کنند. این دادهها با تحلیل الگوریتمی، پیشنهادهایی برای کاهش مصرف گاز و برق ارائه میدهند. نتیجه آن است که در برخی واحدها، میزان مصرف انرژی تا ۱۸ درصد کاهش یافته و انتشار گازهای گلخانهای نیز به نصف رسیده است.
از ضایعات تا ثروت؛ بازیافت گازهای مازاد
یکی از شاخصترین بخشهای پتروشیمی سبز ایران، بازیافت گازهای مازاد در خطوط تولید است. در گذشته بخش زیادی از گازهای همراه و باقیمانده سوزانده میشد، اما اکنون با استفاده از فناوریهای جذب پیشرفته، این گازها به مواد اولیه با ارزش تبدیل میشوند.
به عنوان مثال، در پتروشیمی نوری و بوعلی، سیستمهای جدیدی نصب شده که گازهای متان و بوتان را دوباره وارد چرخه تولید میکند. این فرایند، علاوه بر کاهش آلودگی، ارزش اقتصادی قابلتوجهی برای کشور ایجاد کرده است.
حمایت دولت از پروژههای سبز در صنعت پتروشیمی
وزارت نفت اعلام کرده است که پروژههای سبز و کربنپایین از سال ۱۴۰۴ در اولویت سرمایهگذاری قرار خواهند گرفت. بر اساس مصوبه جدید هیأت وزیران، طرحهایی که بتوانند بیش از ۳۰ درصد در مصرف انرژی صرفهجویی ایجاد کنند، از معافیت مالیاتی پنجساله بهرهمند خواهند شد. همچنین، صندوق نوآوری و شکوفایی برای اجرای پروژههای پتروشیمی سبز، وامهای ارزی کمبهره با نرخ ۴ درصد در نظر گرفته است.
افزایش صادرات محصولات سبز به اروپا و شرق آسیا
با اجرای این طرحها، ایران میتواند به یکی از صادرکنندگان محصولات پتروشیمی سبز در منطقه تبدیل شود. بازارهای اروپایی و آسیایی بهویژه کشورهای آلمان، ژاپن و کره جنوبی، خواهان خرید مواد اولیه صنعتی با ردپای کربن پایین هستند. به گفته معاون وزیر نفت، مذاکرات اولیه با چند شرکت اروپایی برای فروش محصولات پتروشیمی سبز ایرانی آغاز شده و احتمال دارد اولین محموله صادراتی تا پایان سال ۲۰۲۵ میلادی صادر شود.
آموزش نیروی انسانی و استانداردسازی جهانی
یکی از چالشهای مهم در توسعه این صنعت، تربیت نیروی متخصص در حوزه فناوریهای سبز است. به همین دلیل، وزارت علوم با همکاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی، دورههای آموزشی «پتروشیمی سبز و هوشمند» را در چند دانشگاه صنعتی کشور برگزار کرده است. همچنین ایران در حال تدوین استاندارد ملی پتروشیمی سبز است تا بتواند محصولات داخلی را با معیارهای اتحادیه اروپا و سازمان جهانی انرژی تطبیق دهد.
چشمانداز آینده صنعت پتروشیمی ایران در مسیر سبز
پیشبینیها نشان میدهد که تا سال ۱۴۱۰، بیش از ۵۰ درصد از تولیدات پتروشیمی ایران بر پایه فناوریهای کمکربن و فرآیندهای سبز انجام خواهد شد. این تغییر نهتنها موجب افزایش صادرات و کاهش هزینهها میشود، بلکه اعتبار جهانی صنعت پتروشیمی ایران را در بازارهای بینالمللی افزایش میدهد. در واقع، ایران میتواند با تکیه بر دانش بومی و سیاستگذاری هوشمندانه، از یک صادرکننده سنتی مواد پتروشیمی به پیشگام تولید سوختهای پاک و پایدار در منطقه تبدیل شود.
پتروشیمی سبز دیگر یک رویا نیست، بلکه واقعیتی در حال شکلگیری است. واقعیتی که میتواند تصویر صنعت نفت و گاز ایران را در جهان تغییر دهد و آن را در قلب تحولات انرژی آینده قرار دهد.
انتهای پیام/