ایران و نبرد جهانی برای هیدروژن آبی / آیا گاز طبیعی میتواند کلید آینده انرژی پاک باشد؟
در دهه گذشته، واژه «هیدروژن» از یک موضوع علمی به یک استراتژی اقتصادی و سیاسی جهانی تبدیل شده است. کشورهای بزرگ صنعتی مانند آلمان، ژاپن، چین و حتی عربستان، میلیاردها دلار برای توسعه فناوریهای تولید، ذخیره و انتقال هیدروژن سرمایهگذاری کردهاند. در این میان، هیدروژن آبی که از گاز طبیعی با استفاده از فناوری جذب و ذخیره دیاکسیدکربن (CCS) تولید میشود، بهعنوان گزینهای واقعبینانه برای گذار از سوختهای فسیلی به انرژی پاک مطرح است. ایران که دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را دارد، میتواند به یکی از صادرکنندگان اصلی هیدروژن آبی در خاورمیانه تبدیل شود، به شرط آنکه سیاستگذاریها و سرمایهگذاریهای هدفمند در زمان مناسب انجام گیرد.
چرا هیدروژن آبی آینده انرژی جهان است؟
هیدروژن به دلیل چگالی انرژی بالا و آلایندگی صفر هنگام مصرف، یکی از مهمترین سوختهای آینده محسوب میشود. هیدروژن آبی برخلاف نوع سبز (که از برق تجدیدپذیر تولید میشود)، از گاز طبیعی به دست میآید، اما با استفاده از فناوریهای جذب و ذخیره کربن، انتشار گازهای گلخانهای آن به حداقل میرسد. این نوع هیدروژن در حال حاضر پایهگذار پل بین سوختهای فسیلی و انرژیهای تجدیدپذیر است؛ زیرا به کشورهایی با زیرساخت گازی قوی اجازه میدهد بدون توقف تولید، مسیر کربنزدایی را آغاز کنند.
مزیتهای رقابتی ایران در تولید هیدروژن آبی
ایران از نظر ذخایر گاز طبیعی، موقعیت ژئوپلیتیکی و زیرساختهای انتقال انرژی، شرایطی استثنایی برای ورود به بازار هیدروژن دارد. فازهای توسعهیافته پارس جنوبی، خطوط لوله گسترده، نیروگاههای گازی و تجربه چند دهه در حوزه پتروشیمی، همه مزیتهایی هستند که هزینه تولید هیدروژن آبی را برای ایران کاهش میدهند. اگر ایران بتواند فناوریهای CCS (جذب و ذخیره کربن) را بومی کند، هزینه تولید هر کیلوگرم هیدروژن آبی میتواند تا ۳۰٪ کمتر از میانگین جهانی باشد. این موضوع ایران را به یک گزینه جذاب برای سرمایهگذاران بینالمللی تبدیل میکند.
بازار جهانی هیدروژن؛ از ژاپن تا اتحادیه اروپا
تا سال ۲۰۳۵، پیشبینی میشود تقاضای جهانی هیدروژن از مرز ۹۰ میلیون تن در سال بگذرد. ژاپن، کره جنوبی و آلمان به عنوان پیشگامان انرژی پاک، به دنبال تأمین پایدار این سوخت هستند. اتحادیه اروپا نیز بهتازگی طرح هیدروژننت را برای اتصال شبکه گازی به زیرساختهای حمل و ذخیره هیدروژن تصویب کرده است. ایران با نزدیکی جغرافیایی به اروپا و دسترسی به آبهای آزاد خلیج فارس، میتواند با صادرات هیدروژن آبی مایع یا از طریق خطوط گازی اصلاحشده، سهم قابلتوجهی از بازار را تصاحب کند.
چالشهای ایران برای ورود به بازار هیدروژن
اگرچه مزیتهای بسیاری وجود دارد، اما مسیر ورود ایران به بازار هیدروژن بدون مانع نیست. تحریمهای بینالمللی، کمبود سرمایهگذاری خارجی، نیاز به فناوریهای ذخیرهسازی و ضعف در سیاستگذاری انرژیهای نو از مهمترین موانع هستند. همچنین، برای توسعه این صنعت، لازم است دولت و بخش خصوصی نقشه راه مشترکی تدوین کنند که شامل مشوقهای مالیاتی، حمایت از شرکتهای دانشبنیان و همکاری بینالمللی باشد.
نقش هوش مصنوعی در بهینهسازی تولید هیدروژن
در سالهای اخیر، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین به ابزارهای کلیدی در طراحی و کنترل فرآیندهای تولید هیدروژن تبدیل شدهاند.
با تحلیل دادههای دما، فشار و ترکیبات شیمیایی در راکتورهای گازی، AI میتواند بازدهی واکنشهای شیمیایی را تا ۲۰٪ افزایش دهد و مصرف انرژی را کاهش دهد.
در پروژههای آزمایشی در ژاپن و آلمان، استفاده از سیستمهای هوشمند باعث کاهش ۱۵ درصدی هزینه تولید هیدروژن آبی شده است.
ایران نیز با توسعه زیرساختهای دیجیتال در صنعت نفت و گاز، میتواند از این فناوری برای افزایش بهرهوری در پروژههای آینده استفاده کند.
فرصتهای صادراتی ایران در بازار هیدروژن
با توجه به افزایش تقاضای جهانی و موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، سه مسیر اصلی برای صادرات هیدروژن قابلتوجه است:
۱. صادرات از طریق خطوط لوله گازی اصلاحشده به کشورهای همسایه مانند ترکیه، ارمنستان و عراق.
۲. صادرات هیدروژن مایع از طریق بنادر جنوبی مانند عسلویه و بندرعباس.
۳. سرمایهگذاری مشترک در پروژههای منطقهای با شرکای آسیایی، بهویژه چین و هند.
اجرای این مدلها میتواند جایگاه ایران را بهعنوان بازیگر نوظهور در بازار انرژی پاک تثبیت کند.
آینده هیدروژن آبی در ایران؛ از چشمانداز تا واقعیت
اگر ایران طی پنج سال آینده بتواند زیرساختهای پایه برای تولید و ذخیره هیدروژن آبی را ایجاد کند، میتواند سالانه حداقل ۵ میلیون تن هیدروژن تولید کند، رقمی که معادل درآمد چند میلیارد دلاری صادرات گاز طبیعی است.
با حمایت سیاستی، مشارکت بخش خصوصی و استفاده از فناوریهای نو، ایران قادر خواهد بود نهتنها در بازار انرژی سنتی، بلکه در آینده انرژی جهان نیز سهمی استراتژیک به دست آورد.
در نهایت، هیدروژن آبی فرصتی طلایی برای گذار از اقتصاد نفتی به اقتصاد دانشبنیان و کمکربن است. اگر امروز تصمیمات درست گرفته شود، ایران میتواند به مرکز تولید و صادرات هیدروژن در خاورمیانه تبدیل شود، جایی که انرژی پاک نه یک شعار، بلکه واقعیتی اقتصادی و راهبردی خواهد بود.
انتهای پیام/