چگونه پروژههای جمعآوری گازهای همراه نفت میتوانند ایران را به قدرت بزرگ انرژی پاک تبدیل کنند؟
گازهای همراه نفت یا همان Associated Gas یکی از پدیدههای همیشگی در فرآیند استخراج نفت هستند. این گازها در گذشته بهدلیل نبود فناوری و زیرساخت مناسب، عمدتاً سوزانده میشدند (پدیده فلرینگ یا مشعلسوزی) و انرژی عظیمی به هدر میرفت.
بر اساس آمارهای بینالمللی، ایران یکی از پنج کشور نخست دنیا در میزان گازهای سوزاندهشده است؛ موضوعی که علاوه بر آسیب به محیط زیست، باعث از دست رفتن میلیاردها دلار درآمد بالقوه برای کشور میشود.
اکنون با تمرکز بر پروژههای جمعآوری گازهای همراه، ایران میتواند ضمن کاهش آلایندگی، جایگاه خود را در عرصه انرژی پاک تقویت کرده و مسیر توسعه پایدار را دنبال کند.
واقعیت نگرانکننده مشعلسوزی در ایران
بر اساس گزارش بانک جهانی، ایران سالانه بیش از ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز همراه نفت را میسوزاند. این حجم گاز معادل مصرف سالانه گاز چند استان کشور است! سوزاندن این گازها علاوه بر تولید آلایندههای گلخانهای، موجب هدررفت انرژیای میشود که میتوانست در صنایع پتروشیمی، نیروگاهها و حتی صادرات مورد استفاده قرار گیرد.
چرا جمعآوری گازهای همراه اهمیت استراتژیک دارد؟
جمعآوری گازهای همراه نفت، تنها یک اقدام زیستمحیطی نیست؛ بلکه حرکتی اقتصادی و امنیتی در حوزه انرژی است. این گازها پس از تصفیه میتوانند به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی، سوخت نیروگاهها یا حتی برای تزریق به چاههای نفت جهت افزایش ضریب بازیافت استفاده شوند. علاوه بر این، با جمعآوری کامل گازهای مشعل، ایران میتواند تعهدات زیستمحیطی بینالمللی خود را تقویت و از فشارهای سیاسی در حوزه انرژی بکاهد.
پروژههای بزرگ جمعآوری گاز در مناطق نفتخیز
در سالهای اخیر، وزارت نفت و شرکتهای تابعه مانند شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و شرکت نفت فلات قاره ایران، پروژههای متعددی را در حوزه جمعآوری گازهای همراه تعریف کردهاند. به عنوان نمونه، پروژههای بیدبلند خلیج فارس، نیشابور و خارک از جمله طرحهای شاخصی هستند که بخش قابل توجهی از گازهای همراه را به شبکه سراسری تزریق میکنند. پروژه بیدبلند خلیج فارس بهتنهایی سالانه بیش از ۵۶ میلیون مترمکعب گاز را جمعآوری میکند و با ظرفیت فرآوری ۲ میلیارد فوت مکعب گاز در روز، از بزرگترین پروژههای منطقه به شمار میرود.
نقش فناوری و هوش مصنوعی در کنترل گازهای همراه
در سالهای اخیر، فناوریهای نوین بهویژه هوش مصنوعی (AI) در پایش، کنترل و بهینهسازی جمعآوری گازهای همراه نقش پررنگی ایفا کردهاند. با استفاده از حسگرهای هوشمند و تحلیل دادهها، میتوان حجم گازهای قابل بازیافت را بهصورت لحظهای برآورد و فرآیند جمعآوری را بهینه کرد. بهکارگیری هوش مصنوعی در پالایشگاهها، علاوه بر کاهش خطاهای انسانی، باعث افزایش بازدهی و کاهش هزینههای عملیاتی میشود. ایران با توسعه زیرساختهای دیجیتال در صنعت نفت میتواند بخش بزرگی از عقبماندگی خود را در این زمینه جبران کند.
چالشهای اقتصادی و حقوقی در مسیر اجرای طرحها
هرچند جمعآوری گازهای همراه از نظر فنی امکانپذیر است، اما چالشهای مالی، تحریمها و ضعف در قوانین تشویقی باعث کندی اجرای این پروژهها شده است. سرمایهگذاری اولیه بالا، نیاز به تجهیزات خاص و بازگشت دیرهنگام سرمایه، از جمله موانع اقتصادی هستند. کارشناسان معتقدند با اصلاح قراردادهای نفتی، مشارکت بخش خصوصی و تدوین مشوقهای مالیاتی، میتوان انگیزه لازم برای اجرای گسترده این پروژهها را ایجاد کرد.
مزایای زیستمحیطی و اقتصادی جمعآوری گازهای همراه
تبدیل گازهای سوزاندهشده به انرژی قابل استفاده، علاوه بر صرفهجویی ارزی، تأثیر چشمگیری در کاهش آلودگی هوا و گازهای گلخانهای دارد. براساس برآوردها، جمعآوری کامل گازهای همراه در ایران میتواند سالانه بیش از ۳ میلیارد دلار صرفهجویی اقتصادی به همراه داشته باشد. همچنین این اقدام موجب کاهش سالانه ۵۰ میلیون تن دیاکسید کربن در کشور خواهد شد که در راستای سیاستهای جهانی مقابله با تغییر اقلیم اهمیت دارد.
آینده جمعآوری گازهای همراه؛ از چشمانداز تا واقعیت
برنامه وزارت نفت برای پایان دادن به سوزاندن گازهای همراه تا سال ۱۴۰۶، اگر بهصورت کامل اجرا شود، ایران را در مسیر انرژی سبز قرار خواهد داد. اما تحقق این هدف نیازمند تامین مالی پایدار، حمایت قانونی و مشارکت بخش خصوصی و خارجی است. با توجه به رشد فناوری و افزایش آگاهی عمومی از اهمیت محیط زیست، انتظار میرود روند اجرای این پروژهها در سالهای آینده شتاب بیشتری بگیرد.
در مجموع، جمعآوری گازهای همراه نفت یکی از راهکارهای هوشمندانه، اقتصادی و زیستمحیطی برای آینده صنعت انرژی ایران است. این پروژهها علاوه بر حفظ منابع طبیعی، میتوانند کشور را در جایگاه صادرکننده انرژی پاک و پایدار قرار دهند و درآمدهای جدیدی از مسیر برق، پتروشیمی و صادرات گاز ایجاد کنند.
انتهای پیام/