انقلاب دیجیتال در صنعت گاز ایران؛ هوش مصنوعی و اینترنت اشیا چگونه آینده انرژی را متحول میکنند؟
در دهه گذشته، جهان شاهد یک دگرگونی عمیق در صنعت انرژی بوده است. کشورهایی مانند نروژ، چین و عربستان سعودی با استفاده از فناوریهای هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیا (IoT) و تحلیل دادههای کلان، موفق شدهاند مدیریت شبکههای گازی خود را هوشمند، دقیق و ایمنتر کنند.
ایران نیز با در اختیار داشتن یکی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان، اگر بتواند این فناوریها را بهدرستی پیاده کند، میتواند به یکی از قطبهای دیجیتال انرژی خاورمیانه تبدیل شود.
هوش مصنوعی در کنترل شبکه گاز
سیستم انتقال و توزیع گاز کشور شامل هزاران کیلومتر خطوط لوله، ایستگاههای تقلیل فشار، و تجهیزات متعدد است. در این میان، کوچکترین خطا میتواند منجر به حادثه یا هدررفت انرژی شود.
اینجاست که هوش مصنوعی وارد عمل میشود.
الگوریتمهای یادگیری ماشین با تحلیل دادههای لحظهای از حسگرها، فشار و دما را بهصورت خودکار تنظیم میکنند تا از نشت، افت فشار یا مصرف بیش از حد جلوگیری شود.
در یکی از ایستگاههای تقلیل فشار در استان خراسان، اجرای سامانه هوشمند کنترل فشار توانست بیش از ۷ درصد در مصرف انرژی صرفهجویی کند و هزینه تعمیرات اضطراری را به نصف کاهش دهد.
اینترنت اشیا؛ چشمهای نامرئی صنعت گاز
فناوری اینترنت اشیا (IoT) با نصب حسگرهای متصل به شبکه مرکزی، دادههای حیاتی از خطوط لوله و ایستگاهها را در لحظه به مرکز کنترل ارسال میکند.
این دادهها شامل اطلاعاتی مانند:
- فشار داخلی لولهها
- نوسان دمای جریان گاز
- وضعیت سوپاپها و شیرهای کنترل
- لرزشهای غیرعادی در ایستگاهها
با تحلیل این دادهها، میتوان قبل از وقوع خرابی یا حادثه، هشدار لازم را صادر کرد.
در شبکه گاز جنوب کشور، استفاده از سنسورهای هوشمند باعث شد تا طی دو سال اخیر، آمار حوادث ناشی از نشت گاز تا ۴۰ درصد کاهش یابد.
صرفهجویی و کاهش تلفات انرژی
یکی از مهمترین دستاوردهای دیجیتالی شدن صنعت گاز، کاهش تلفات شبکه است. در ایران، طبق آمارهای رسمی، حدود ۲ تا ۴ درصد از گاز توزیعی در مسیر انتقال تلف میشود. با اجرای سامانههای پایش هوشمند، این میزان میتواند به کمتر از یک درصد برسد.
به گفته کارشناسان، کاهش تنها یک درصد از تلفات گاز معادل صرفهجویی سالانه ۵۰۰ میلیون دلار در هزینههای ملی است.
هوش مصنوعی در پیشبینی مصرف گاز
در زمستان، الگوی مصرف گاز به شدت نوسان دارد. با تحلیل دادههای تاریخی و شرایط آبوهوایی، هوش مصنوعی میتواند مصرف روزهای آینده را پیشبینی کند. این موضوع به شرکت ملی گاز کمک میکند تا برنامهریزی دقیقی برای تامین و توزیع گاز انجام دهد و از افت فشار در مناطق سرد جلوگیری شود.
نمونه جهانی: شرکت بریتیش گس با استفاده از سیستمهای پیشبینی مصرف مبتنی بر AI توانسته ۹ درصد در هزینههای سوخت خانگی صرفهجویی کند. ایران نیز میتواند این مدل را در مقیاس ملی پیادهسازی کند.
امنیت سایبری و چالشهای دیجیتالی شدن
هرچند فناوریهای نوین فرصتهای زیادی ایجاد میکنند، اما ریسکهای امنیتی نیز دارند. هکرها میتوانند از طریق شبکههای متصل به اینترنت وارد سیستمهای کنترلی شوند. برای همین، صنعت گاز باید همزمان با دیجیتالی شدن، زیرساختهای امنیت سایبری قدرتمند ایجاد کند.
ایجاد مرکز ملی پایش تهدیدات سایبری در وزارت نفت، میتواند گام مهمی برای محافظت از زیرساختهای حیاتی کشور باشد.
آینده صنعت گاز در ایران
اگر ایران بتواند پروژههای هوشمندسازی را در بخش گاز بهطور سراسری اجرا کند، نتایج آن شامل موارد زیر خواهد بود:
- کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی مصرف انرژی در بخش توزیع
- کاهش هزینههای نگهداری تجهیزات
- افزایش ایمنی و پایداری شبکه
- ایجاد شغل برای متخصصان داده، IT و مهندسی سیستمها
همچنین، صادرات فناوریهای بومیسازیشده به کشورهای همسایه، فرصت اقتصادی تازهای ایجاد میکند.
ایران در آستانه یک انقلاب دیجیتال در صنعت گاز است؛ انقلابی که میتواند این صنعت سنتی را به یکی از هوشمندترین شبکههای انرژی منطقه تبدیل کند. آینده گاز ایران، هوشمند، ایمن و کارآمد خواهد بود.
انتهای پیام/