میدان گازی آرش؛ اختلافی ۶۰ ساله در شمال خلیج فارس
به گزارش هابصنعت؛ میدان گازی آرش که در منابع عربی با نام «الدوره» شناخته میشود، از جمله میادین راهبردی انرژی ایران در شمال خلیج فارس است. این میدان در آبهای استان بوشهر واقع شده و برآوردها حاکی از وجود بیش از ۲۰ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی و حدود ۳۱۰ میلیون بشکه نفت خام در آن است. به گفته کارشناسان، توان تولید روزانه این میدان حدود یک میلیارد فوت مکعب گاز، معادل ۸۴ هزار بشکه میعانات گازی در روز برآورد میشود.
پیشینه و ریشه اختلافها
اختلاف میان ایران و کویت بر سر مالکیت و نحوه بهرهبرداری از میدان آرش به دهه ۱۹۶۰ میلادی بازمیگردد. کویت با استفاده از مطالعات لرزهنگاری شرکت شل، مرزی ترسیم کرده که میدان را در بخش عربی قلمداد میکند، اما ایران این خط را فاقد مبنای حقوقی میداند. در سال ۲۰۲۲ نیز کویت و عربستان توافقنامهای برای تقسیم منابع میدان امضا کردند که واکنش تهران را در پی داشت.
ایران با استناد به قوانین بینالمللی، جزیره خارک را جزئی از خاک اصلی خود میداند و معتقد است که خط مرزی دریایی باید ۱۲ مایل از ساحل این جزیره امتداد یابد، که به این ترتیب دسترسی و کنترل ایران به مرکز میدان آرش نزدیکتر میشود.
تکرار ادعاهای واهی شورای همکاری خلیج فارس علیه ایران
در همین حال، سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در پایان چهلوچهارمین نشست خود در دوحه قطر (۱۴ آذر ۱۴۰۲)، بار دیگر ادعاهای واهی خود علیه جمهوری اسلامی ایران درخصوص میدان گازی آرش را تکرار کردند. شرکتکنندگان در این نشست در بیانیهای مدعی شدند مالکیت میدان گازی مشترک آرش (الدره) صرفاً متعلق به عربستان و کویت است و تنها این ۲ کشور حق بهرهبرداری از منابع آن را دارند.
اما ناصر کنعانی، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه در واکنش به بیانیه شورای همکاری خلیج فارس تاکید کرد که ایران همواره بر همکاری سازنده با دولت کویت در حوزه انرژی، بهویژه در خصوص میدان گازی آرش و بهرهبرداری مشترک از منابع آن، تأکید داشته و ادعاهای یکجانبه را نمیپذیرد.
ابعاد حقوقی و ژئوپولیتیک این اختلاف
پیروز مجتهدزاده، کارشناس مسائل خلیج فارس، ابعاد جغرافیایی اختلافات را مورد بررسی قرار داده و گفته است: کشوری که جزایری در فاصله ۱۲ مایل از ساحل خود دارد، حق دارد مرز آبیاش را از ساحل آن جزایر در نظر بگیرد؛ بنابراین جزیره خارک جزئی از خاک اصلی ایران محسوب میشود و مرز دریایی باید ۱۲ مایل از آن به سمت دریا امتداد یابد؛ مسئلهای که موقعیت ایران را به مرکز میدان آرش نزدیکتر میکند.
در مقابل، دولت کویت مدعی است خط ساحلی باید از جزیره فیلکه محاسبه شود، درحالیکه این جزیره نه در امتداد سواحل اصلی کویت قرار دارد و نه مماس با آن است. این ادعا صرفاً برای تقویت مواضع کویت در میدان آرش مطرح شده و به پیچیدگیهای حقوقی منطقه افزوده است.
دیدگاهها و مواضع ایران
رضا میرابیان، سفیر پیشین ایران در کویت معتقد است که اختلاف بر سر میدان آرش میان ایران و کویت است، نه میان ایران، کویت و عربستان. کویت تلاش دارد با وارد کردن عربستان به مذاکرات، وزن خود را در معادله افزایش دهد، اما ایران این رویکرد را نمیپذیرد. اگر بخشی از میدان میان عربستان و کویت مشترک است، آن به ما ارتباطی ندارد و ما اختلافی با سعودیها در این زمینه نداریم.
میرابیان با اشاره به نقلقولی از سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد و دارایی سابق کشورمان گفت در یکی از نشستهای اخیر در جده، از طرف سعودی پرسیده شد که آیا ایران و عربستان میدان نفتی یا گازی مشترکی دارند که اختلافی درباره آن وجود داشته باشد؟ پاسخ سعودیها روشن بود: چنین میدانی وجود ندارد. این نشان میدهد اختلافات ایران در این حوزه صرفاً با کویت است نه با عربستان.
میرابیان همچنین در خصوص طرح ادعای کویت برای ارجاع پرونده به دادگاه لاهه خاطرنشان کرد چنین اقدامی ممکن نیست مگر با رضایت ۲ طرف. در آخرین دور مذاکرات ایران و کویت، صورتجلسهای تنظیم شد که ادامه گفتوگوها میان ۲ کشور را مورد تأکید قرار میداد. با این حال، پس از قطع روابط ایران و عربستان، کویتیها با سعودیها توافق کردند تا در مذاکرات آینده بهصورت مشترک حضور یابند که ایران این موضوع را نمیپذیرد.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، (دوشنبه، یکم اردیبهشت) در نشست خبری در واکنش به مطرح شدن مجدد ادعاهای کویت در خصوص میدان گازی آرش گفت موضوع میدان مشترک آرش باید با توجه به حقوق تاریخی و عرفی طرفین از مسیر مذاکره و مصالحه حل شود. از دولت کویت دعوت میکنیم با رویکردی مثبت در مسیر تفاهم و همکاری گام بردارد تا این پرونده به زمینهای برای دوستی دو ملت تبدیل شود.
بر اساس اعلام وزارت نفت، ایران پس از تعیین نهایی مرزهای دریایی آماده آغاز عملیات توسعه در میدان آرش است. کارشناسان معتقدند حل این اختلاف میتواند علاوه بر تأمین منافع اقتصادی، به ثبات بیشتر در شمال خلیج فارس و تقویت همکاریهای منطقهای بینجامد.
میدان آرش، با اهمیت اقتصادی و ژئوپولیتیک بالا، نیازمند مدیریت دیپلماتیک هوشمندانه ایران است. تشکیل کمیسیونهای فنی مشترک، عقبنشینیهای متقابل و مذاکرات ۲جانبه با کویت، مسیر عملی و واقعبینانهای برای بهرهبرداری از این میدان و حفظ حقوق ایران است. با نهایی شدن توافقهای مرزی و شروع توسعه توسط وزارت نفت، ایران میتواند سهم خود را از این ذخایر عظیم تضمین کرده و علاوه بر افزایش تولید انرژی، موقعیت ژئوپولیتیک خود در خلیج فارس را تقویت کند.
انتهای پیام/