گرانی بنزین و سناریوهایی که مطرح است؛ واقعیسازی تدریجی یا شوک قیمتی جدید؟
به گزارش هابصنعت؛ زمزمههای گرانی بنزین از ابتدای دولت چهاردهم دوباره بر سر زبانها افتاد، زمانیکه مسعود پزشکیان، رئیس دولت از قیمت پایین بنزین در مقابل هزینه بالای واردات سخن گفت و اعلام کرد که قیمت بنزین باید افزایش یابد.
پزشکیان در مناظرات انتخاباتی گفته بود که بدون کارشناسی و گفتوگو با مردم افزایش قیمت بنزین نباید رخ میداد، اما نمیشود سوبسید را بدهیم به پولدارها ولی بقیه هزینه گرانی را بدهند. باید راهحلی را پیدا کنیم که بتوانیم سهم همه را بدهیم.
وی پس از آن نیز بارها به پایین بودن قیمت بنزین اشاره کرده است. رئیسجمهور درباره نامتوازن بودن قیمت واردات بنزین با قیمت فروش آن در ایران گفته است که باید ۴ میلیارد دلار بنزین وارد کنند برای چه؟ برای اینکه با قیمت ۱۵۰۰ تومان یک عده مصرف کنند و درنهایت نتوانیم معیشت مردم را جبران کنیم.
اکنون با انتشار مصوبهای از دولت درباره افزایش قیمت بنزین دوباره این بحث بر سر زبانها افتاده؛ هرچند دولت این خبر را تکذیب کرد، اما اظهارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره افزایش قیمت بنزین نشان میدهد قصد دولت جدی است و در صورت مناسب بودن شرایط دیر یا زود شاهد این اتفاق خواهیم بود.
رضا سپهوند، نماینده مردم خرمآباد در مجلس درباره این مصوبه گفته است که دولت و مجلس بهدنبال یافتن راهکاری برای رفع ناترازی بنزین هستند و افزایش قیمت یکی از محتملترین گزینهها در مسیر بودجه سال آینده است.
این عضو هیئترئیسه کمیسیون انرژی مجلس، از احتمال مطرح شدن اصلاح قیمت بنزین در بودجه ۱۴۰۵ خبر داده و اظهارکرده است: واردات بخشی از سوخت مورد نیاز کشور، از جمله بنزین، دولت را وادار کرده تا درباره قیمت تمامشده و نحوه عرضه این فرآوردهها بازنگری کند.
امیرحسین ثابتی، نماینده مجلس نیز اخیرا در صحبتهای خود در صحن مجلس به برنامه دولت برای گرانی بنزین اشاره کرده و گفته است که در بحث سه نرخی شدن بنزین معلوم نیست قیمت بنزین چقدر افزایش مییابد و صحبت از ۳۰۰ درصد تا ۵۰۰ درصد میشود.
یارانه بنزین چقدر است؟
دولت و کارشناسان دلیل لزوم گرانکردن بنزین را بالابودن یارانه این محصول و قاچاق سوخت میدانند.
در حال حاضر، بنزین با قیمت سه هزار تومان (حدود ۳ سنت) به فروش میرسد، درحالیکه قیمت تمامشده تولید هر لیتر بنزین در پالایشگاهها حدود ۱۷ هزار تومان است و قیمت وارداتی هر لیتر بنزین حدود ۶۰ سنت (۶۵ هزار تومان) برآورد میشود.
این اختلاف قیمت باعث شده مصرف بیرویه داخلی افزایش یابد و قاچاق سوخت به کشورهای همسایه به شدت مقرون به صرفه شود. به بیان دیگر، دولت بنزین را با هزینه بالا وارد و تولید میکند، اما تقریبا رایگان به مصرفکننده میرساند.
همچنین با توجه به ظرفیت تولید ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین و مصرف روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین بهطور میانگین در کشور، دولت برای جبران کسری روزانه ۱۰ میلیون لیتری مجبور به واردات حدود ۲.۲ میلیارد دلار بنزین در سال خواهد بود (با نرخ ۶۰ سنت به ازای هر لیتر).
شیوه گران کردن بنزین چگونه باشد؟
در سالهای اخیر، ایدههای متنوعی برای اصلاح یارانه بنزین مطرح شده، از تقسیم عادلانه تا واقعیسازی تدریجی؛ اما مسیر دستیابی، هنوز محل اختلاف و چالش اصلی سیاست انرژی کشور باقی مانده است. در این بین سه طرح بیش از همه مطرح شده که در زیر به اختصار آورده شده است:
طرح نخست موسوم به طرح وان است که نخستینبار توسط سعید جلیلی، یکی از نامزدهای انتخابات ریاستجمهوری در سال ۱۴۰۰ مطرح شد. در این طرح، مجموع مصرف حاملهای انرژی کشور بر جمعیت تقسیم و «یک واحد انرژی» بهصورت سهم برابر به هر فرد اختصاص مییابد.
بر اساس این طرح مردم مجازند سهم خود را مصرف یا معامله کنند؛ بدون آنکه دولت خلق پول یا پرداخت نقدی انجام دهد. بااینحال، تعیین قیمت حاملها و تأثیر آن بر کسری بودجه و ناترازی انرژی در این طرح مبهم است.
طرح دیگر تخصیص بنزین به هر کدملی است که بر اساس تشکیل بازار متشکل انرژی شکل گرفته است. در این مدل، هر فرد ماهانه حدود ۲۰ لیتر بنزین دریافت میکند و امکان معامله مازاد در بورس انرژی فراهم میشود.
طبق طرح، قیمت از مسیر عرضه و تقاضا کشف میشود و دولت صرفاً نقش تنظیمکننده در مواقع عدم تعادل دارد. این طرح در دولت سیزدهم بهصورت محدود در جزیره کیش آزمایش شد، اما نتایج رسمی آن منتشر نشد.
طرح سوم، طرح پلکانی سهقیمتی است که اخیراً در دولت و مجلس مطرح شده و بر سه سطح قیمتی ۲۵۰۰، ۵۰۰۰ و ۱۰هزار تومان استوار است.
در این طرح، یارانه مصرفی متناسب با پلههای مصرف کاهش یافته و قیمت بنزین متناسب با نرخ تورم سالانه تعدیل میشود. هدف، واقعیسازی تدریجی قیمت و کاهش فشار بودجهای دولت عنوان شده است.
با وجود مطرح شدن این طرحها در رسانهها، هنوز مشخص نیست گرانی بنزین از کدام مسیر پیش رفته و چه نتایجی بهدنبال خواهد داشت.
هرچند دلایل مطرحشده توسط دولت و کارشناسان منطقی بهنظر میرسد، اما تجربه آبان ۹۸ باعث نگرانی مردم شده و نام گرانشدن بنزین تجربهای دردناک را به ذهنها متبادر میکند. حال باید منتظر تصمیم دولت ماند و دید سرانجام قیمت بنزین چه خواهد شد.
انتهای پیام/