روایتی از دکل‌هایی که زیر فشار تحریم‌ها قد کشیدند/ چالش‌ها و چشم‌انداز صنعت حفاری نفت ایران

به گزارش هاب‌صنعت؛ براساس برآورد‌های قدیمی، ایران با دارابودن حدود ۱۵۷.۵ میلیارد بشکه نفت اثبات‌شده در رتبه چهارم دنیا قرار دارد. در منابع داخلی و گزارش‌های صنعت نفت ایران، نیز رقم‌های مشابهی ذکر شده است.

همچنین در گزارش «Country Analysis Brief» اداره انرژی آمریکا آمده که در پایان سال ۲۰۲۳ ایران حدود ۲۴٪ از ذخایر نفت خاورمیانه و ۱۲٪ از ذخایر جهانی نفت را داراست، اما میزان استخراج نفت در ایران چقدر است؟

وضعیت استخراج نفت و تولید فعلی

طبق داده‌های CEIC، در ژانویه ۲۰۲۵ ایران روزانه حدود ۳ میلیون و ۲۸۰ هزار بشکه نفت خام استخراج کرده است.

شرکت‌های ردیابی نفتکش نیز بیان کرده‌اند که ایران در هفته‌ای در سال ۲۰۲۵ تا ۲.۲ میلیون بشکه نفت خام بارگیری کرده است که نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری ایران در شرایط سخت است.

با این حال میزان استخراج نفت در ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، زیرساخت و تجهیزات فرسوده یا ناکارآمد، محدودیت مالی و سرمایه‌گذاری و تلاش برای دور زدن تحریم‌ها برای صادرات متغیر است.

بسیاری از میدان‌های اصلی ایران(از جمله میدان‌های جنوب کشور و میادین مشترک غربی) دهه‌هاست فعال‌اند و تولید طبیعی آنها به تدریج کاهش فشار و بازدهی را نشان می‌دهد که برای حفظ یا افزایش تولید باید چاه‌های جدید حفر، چاه‌های موجود از نظر بهره‌وری بازسازی و پروژه‌های نگهداری گسترده انجام شود.

در بخش فراساحل نیز، ایران صاحب پلتفرم‌ها و سکوی مهمی است، اما بخشی از تجهیزات نیاز به نوسازی یا جایگزینی دارد و با وجود تلاش برای ساخت سکو‌های جدید، اما تحریم و سختی واردات تجهیزات پیچیده دریایی، زمان‌بر بودن ساخت سکوی جدید و ریسک‌های ایمنی/امنیتی منطقه‌ای باعث عقب‌ماندگی در این حوزه شده است.

شرکت حفاری ملی ایران چند دکل حفاری دارد؟

همچنین در بحث تعداد دکل‌های حفاری آمار‌های ارائه‌شده حاکی از آن است که ایران حدودا بین ۱۱۵ تا ۱۳۵ دکل حفاری دارد؛ برای نمونه یک رسانه تخصصی صنعت نفت در سال ۱۴۰۲ به نقل از هرمز قلاوند، مدیر نظارت بر تولید شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است که ۱۳۳ دکل حفاری خشکی و دریایی در صنعت حفاری ایران وجود دارد و یک رسانه دیگر تعداد دکل‌های ایران را در یک گزارش بر اساس آمار‌های جهانی ۱۱۷ دکل اعلام کرده است.

بر اساس گزارش این رسانه‌ها از این تعداد، حدود ۱۰۰ دکل در خشکی و مابقی در دریا هستند و در این بین فقط حدود ۷۰ دکل حفاری فعال و بسیاری از آنها فرسوده یا در انتظار تعمیر هستند.

این در حالی‌ست که آماری که توسط شرکت ملی حفاری منتشر شده می‌گوید که این شرکت ۷۴ دکل دارد(خشکی و فراساحل) که از این تعداد ۶۴ دکل فعال هستند؛ این آمار یعنی سرانه حفاری ایران از میانگین جهانی کمتر است؛ وضعیتی که موقعیت کشور را در رقابت منطقه‌ای تضعیف کرده و تولید نفت را کمتر نگه داشته است.

نظرات کارشناسی و مسئولان درباره وضعیت حفاری در ایران

کارشناسان وضعیت تجهیزات حفاری نفتی ایران را عمدتاً دارای مشکلات جدی ارزیابی می‌کنند و در بسیاری از گزارش‌ها به فرسودگی، کمبود قطعات یدکی، تأخیر در تعمیرات، نبود فناوری مدرن و ریسک‌های ایمنی اشاره شده است.

در همین رابطه حمیدرضا گلپایگانی، مدیرعامل وقت شرکت ملی حفاری ایران سال ۱۴۰۰ در گفت‌و‌گو با ایسنا گفته است: حدود ۱۵ سال است که تجهیزات و دکل‌های حفاری را بازسازی نکرده‌ایم. به‌طور متوسط درصد خرابی تجهیزات حفاری کشور حدود ۶۷ درصد است و این باعث شده که راندمان بسیار کاهش یابد و مشتریان ما راضی نباشند.

از طرف دیگر شرکت ملی حفاری با مشکلاتی مثل زمان توقف زیاد دکل‌ها (NPT – Non-Productive Time) روبه‌رو است. به عنوان نمونه، مدیر عامل NIDC گفته که NPT در سال گذشته حدود ۲۰٪ بوده ولی به ۸٪ کاهش داده‌اند و هدف این است که به ۳٪ برسد. این کاهش نشان‌دهنده این است که زمان خرابی و تعمیرات ناشی از مشکلات تجهیزاتی، بخش مهمی از عملیات را مختل کرده است.

کارشناسان همین خرابی یا کمبود تجهیزات اصلی را عامل طولانی‌تر شدن مدت اجرای پروژه‌ها نسبت به استاندارد جهانی می‌دانند.

بسیاری از دکل‌ها و دستگاه‌های حفاری ایران ساخت ده‌ها سال پیش‌اند و قطعات آنها یا به‌سختی وارد می‌شود یا در بازار داخلی نیست. این مسئله باعث تأخیر در تعمیرات، هزینه‌های زیاد و کاهش ایمنی شده است.

به گفته کارشناسان تجهیزات فرسوده علاوه‌بر بالابردن احتمال بروز حوادث باعث کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه عملیات(هزینه تعمیرات، سوخت، زمان توقف) می‌شود که این هزینه‌ها معمولاً در محاسبه قیمت تمام‌شده نفت و گاز اثرگذار است.

به‌طور کلی تجهیزات حفاری نفت ایران در وضعیت فرسوده‌اند و این وضعیت برای بهره‌وری، ایمنی و هزینه‌ها ضرر زیادی دارد.

گزارش‌های رسمی و تحلیل‌ها تأکید می‌کنند که بدون سرمایه‌گذاری بزرگ در تعمیر و تامین تجهیزات، افت تولید ادامه خواهد یافت. کمبود نقدینگی، محدودیت قرارداد با شرکت‌های بین‌المللی و دسترسی محدود به فناوری پیشرفته EOR از جمله مواردی است کشورمان با آن دست به گریبان است.

استفاده از توان داخل، بومی‌سازی قطعات و بازسازی دکل‌ها راهکار‌هایی هستند که تا حدی تأثیر مثبت دارند، اما کافی نیستند مگر اینکه همراه با سرمایه‌گذاریِ زیاد، فناوری نوین و برنامه‌ریزی بلندمدت باشند.

مدرن‌سازی ناوگان حفاری، خرید دکل‌های جدید، کاهش زمان توقف، حفظ استاندارد‌های ایمنی و کیفیت باید اولویت‌های اصلی قرار گیرند.

انتهای پیام/