صادرات گاز در بنبست/ چرا صادرات گاز به عراق متوقف شد؟
به گزارش هاب صنعت؛ گزارش صادرات گاز در بنبست روزنامه جهان صنعت به موضوع چالشها و مشکلات صادرات گاز ایران به عراق میپردازد و این پروژه را نمونهای از تصمیمگیریهای ناموفق در حوزه انرژی کشور معرفی میکند که بهجای منافع بلندمدت، پیامدهای منفی اقتصادی و سیاسی برای ایران داشته است.
این روزنامه با استناد به این مطلب که ایران از سال ۱۳۸۸(۲۰۰۹ میلادی) صادرات گاز به عراق را آغاز کرده، مدعی شد هدف این پروژه ابزاری راهبردی برای تقویت روابط اقتصادی و سیاسی بین ۲ کشور بود، اما در عمل، این طرح نه تنها منافع پایدار اقتصادی برای ایران به همراه نداشته بلکه با انباشت بدهیهای سنگین عراق به ایران، توقف صادرات در زمستان ۱۴۰۴ و کاهش تدریجی سهم ایران در بازار انرژی عراق مواجه شده است.
طبق گفته نویسنده گزارش از همان ابتدا کارشناسان انرژی انتقاداتی نسبت به ساخت خط لوله گاز مطرح کردند. بسیاری پیشنهاد داده بودند که بهجای سرمایهگذاری کلان برای احداث خط لوله و فروش گاز خام، گاز در داخل ایران به برق تبدیل شده و برق صادر شود؛ چون انتقال برق بهجای گاز هزینههای کمتری دارد و کمتر در معرض مشکلات امنیتی و تحریمی قرار میگیرد.
اما تصمیمگیران وقت، به دلایل سیاسی و منافع متفاوت، راهحل خط لوله را انتخاب کردند.
اجرای این پروژه در دولتهای دهم، یازدهم و دوازدهم ادامه یافت و خطوط لوله تا عراق تکمیل شدند. همچنین ایران در منطقه بصره یک نیروگاه برق با همکاری شرکت مپنا احداث کرد.
با وجود این، تسویه بدهیهای عراق به ایران از همان ابتدا با مشکلات جدی روبهرو بود. عراق میلیاردها دلار بابت گاز وارداتی بدهکار شده است که گزارشها رقم آن را بیش از ۱۲ میلیارد دلار اعلام میکنند. بغداد مشکلات بانکی و تحریمها را بهعنوان مانع پرداخت مستقیم بدهیها بیان کرده است.
برای حل این مشکل، در دولت سیزدهم یک سیستم تهاتر گاز با نفت خام و نفت کوره (مازوت) میان ۲ کشور برقرار شد تا بهجای پرداخت ارزی، بدهیها بهصورت کالایی تسویه شود، اما بهدلیل عدم شفافیت در این شیوه، مشخص نشد که مبالغ واقعی چه میزان بوده و چه کس یا نهادی آنها را دریافت کرده است؛ بنابراین، این روش نیز نتوانست بدهیهای انباشته را برطرف کند.
جریان صادرات گاز ایران به عراق در دی ۱۴۰۴ متوقف شد، گواه آن هم اعلام وزارت برق عراق بود که گفت بهدلیل «شرایط اضطراری»، واردات گاز ایران متوقف شده است. این توقف باعث شد ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ مگاوات برق از شبکه عراق حذف شود، که بحران انرژی در این کشور را تشدید کرد.
بغداد در سالهای اخیر تلاش کرده تا وابستگی خود به گاز ایران را کاهش دهد. پروژههای عظیم زیرساختی با سرمایهگذاری شرکتهای بینالمللی، مانند توسعه میادین نفتی توسط شرکت BP و پروژههای گازی توسط TotalEnergies، باعث شدهاند عراق منابع گازی خود را تقویت کند و بخشی از نیاز خود را مستقل از ایران تأمین نماید.
تغییر استراتژیک بغداد این پیام را میدهد که گاز ایران دیگر جزیی از سبد انرژی این کشور نیست، هرچند هنوز مشکلات ناترازی برق و نیاز به گاز در فصول گرم سال وجود دارد.
نویسنده با این تحلیل که نبود برنامهریزی کلان انرژی در ایران یکی از دلایل اصلی شکست این پروژه بوده، انتقاد میکند که تصمیمهای انرژی در سه دهه اخیر بدون در نظر گرفتن منافع ملی و با تمرکز بر اهداف کوتاهمدت اتخاذ شدهاند.
بهعنوان مثال، در دهههای گذشته پروژههای پرهزینهای مانند خط لوله گاز به پاکستان نیز اجرا شدهاند که بهدلیل عدم بازده اقتصادی مناسب، منجر به هدررفت منابع کشور شدهاند، در حالی که سرمایهگذاریها در بخشهای مولدتر مانند فازهای پارس جنوبی تمرکز بیشتری یافتهاند.
در مجموع رویکردهایی مانند تبدیل گاز به برق برای صادرات، شفافسازی در قراردادها و سیستمهای پرداخت و تدوین برنامهریزی کلان انرژی میتوانست نتیجه بهتری برای ایران در بازارهای منطقهای به ارمغان بیاورد، اما فقدان این موارد باعث شده تا پروژه صادرات گاز به عراق به بنبستی اقتصادی تبدیل شود.
انتهای پیام/