اقتصاد پالایشگاهی ایران؛ از خامفروشی تا پالایش پیشرفته - فرصتها، موانع و راهکارهای عملی
صنعت پالایش نفت، حلقهای حیاتی در زنجیره ارزش انرژی است: از نفت خام تا بنزین، گازوئیل، نفت سفید، سوخت هواپیما و خوراک پتروشیمی. در ایران، تاریخی طولانی از پالایش وجود دارد، اما بخش قابلتوجهی از ظرفیتها یا نیاز به نوسازی دارند یا طراحیشان برای نفت خام با مشخصات قدیمی است. تبدیل نفت خام به محصولات پرارزش، کمتر وابسته به قیمت جهانی نفت خام و بیشتر به توانایی پالایشگاه در تولید محصولات با حاشیه سود بالا بستگی دارد.
وضعیت کنونی و چالشهای اصلی
ساختار ظرفیتها
- تنوع ظرفیتها بین پالایشگاههای بزرگ ملی و پالایشگاههای کوچک منطقهای
- برخی واحدها طراحیشده برای نفت سبک و برخی برای نفت سنگین
چالشهای فنی
- فرسودگی واحدهای کاتالیست و تقطیر
- عدم تطابق با استانداردهای آلایندگی جدید
- بازده پایین در تبدیل به محصولات high value
چالشهای اقتصادی و لجستیکی
- نوسانات خوراک و کمبود پایدار نفتی برای برخی پالایشگاهها
- هزینه بالای سرمایهگذاری برای ارتقاء واحدها
- محدودیتهای تامین قطعات و تجهیزات وارداتی
فرصتها و راهکارهای ارتقاء ارزش افزوده
۱) ارتقای عمق پالایش (Deep Conversion)
هدف: افزایش سهم محصولات با ارزش افزوده بالا مانند الفینها و محصولات آروماتیک. راهکارها: واحدهای کراکر کاتالیزوری جدید، هیدروکراکر و ریفرمر.
۲) تولید خوراک پتروشیمی با کیفیت بالاتر
با تنظیم برشها و افزایش یونیتهای فرایندی میتوان خوراک با کیفیت برای پتروشیمی تولید کرد که ارزش صادراتی بیشتری دارد.
۳) کاهش شدت کربن و بهرهوری انرژی
نصب بازیاب حرارتی، بهینهسازی کورهها و استفاده از بخار فشار بالا برای کاهش مصرف سوخت.
۴) نوآوری در لجستیک و زنجیره تأمین
موانع صادراتی را با توسعه ترمینالهای صادراتی و افزایش ظرفیت مخازن کاهش دهیم.
۵) مدلهای سرمایهگذاری نوین
- مشارکت عمومی خصوصی (PPP)
- فاینانس سبز برای پروژههای کاهش آلایندگی
- عقد قراردادهای EPCF با قید انتقال فناوری
با اعمال برنامههای نوسازی و نصب واحد هیدروکراکر، یک پالایشگاه متوسط میتواند سهم محصولات روغنی را ۱۵–۲۰ درصد کاهش و سهم محصولات پلیمری/آروماتیک را تا ۱۰ درصد افزایش دهد؛ که این تغییر در ترکیب محصولات معمولاً حاشیه سود پالایشگاه را ۲۰–۳۰ درصد افزایش میدهد.
برای تبدیل اقتصاد پالایشگاهی به موتور ارزآوری، نیاز به سه ضلع استراتژیک داریم: سرمایهگذاری هدفمند، انتقال فناوری و سیاستگذاری حمایتی (تسهیلات مالی، تعرفهبندی صادراتی مناسب و حمایت از نوآوری). با اجرای طرحهای نمونه در ۳–۵ پالایشگاه کلیدی، مدل قابلتعمیم برای سایر واحدها ایجاد خواهد شد.
انتهای پیام/