چالشها و فرصتهای صنعت پتروشیمی ایران؛ موتور ارزآوری پایدار در اقتصاد انرژی
پتروشیمی از مهمترین بخشهای زنجیره ارزش انرژی در ایران محسوب میشود؛ بخشی که نهتنها کشور را از خامفروشی دور میکند، بلکه با تنوع گسترده محصولات، نقش کلیدی در توسعه صادرات غیرنفتی دارد. طی دو دهه گذشته ایران توانسته است با توسعه مجتمعهای بزرگ در عسلویه، ماهشهر، خارک، بندر امام، کرمانشاه و مناطق مرکزی، خود را به یکی از بازیگران مهم بازار جهانی محصولات پتروشیمی تبدیل کند. اما این صنعت وارد مرحلهای حساس شده است؛ مرحلهای که در آن رقابت منطقهای بسیار شدید شده، چشمانداز جهانی انرژی دستخوش تغییر است و فناوریهای نوین، ساختار تولید را دگرگون کردهاند.
برای اینکه پتروشیمی ایران همچنان موتور رشد اقتصادی و ارزآوری باشد، باید موانع ساختاری برطرف شود و مسیر توسعه آینده با نگاه بلندمدت و مبتنی بر مزیت رقابتی طراحی شود.
بررسی وضعیت فعلی صنعت پتروشیمی ایران
ظرفیت تولید
ایران با ظرفیت تولید بیش از ۷۰ میلیون تن محصولات پتروشیمی در سال، رتبه اول تولید در منطقه را دارد.
سهم در اقتصاد کشور
- بیش از ۴۰ درصد صادرات غیرنفتی
- تأمینکننده مهم ارز نیمایی
- ایجادکننده بیش از ۱۰۰ هزار اشتغال مستقیم
تنوع محصولات
ایران بیش از ۳۵۰ محصول پایه، میانی و نهایی در زنجیره پتروشیمی تولید میکند که پلیمرها، متانول، آمونیاک، اوره، آروماتیکها و پلیاتیلن مهمترین آنها هستند.
چالشهای اساسی صنعت پتروشیمی ایران
۱. کمبود خوراک در سالهای اوج مصرف
در زمستان، کمبود گاز بهطور مستقیم خوراک واحدهای پتروشیمی را کاهش میدهد.
۲. رقابت سخت عربستان و قطر
این کشورها با سرمایهگذاریهای عظیم و استفاده از فناوری پیشرفته، سهم بازار را افزایش دادهاند.
۳. فرسودگی برخی مجتمعها
واحدهایی که بالای ۲۰ سال عمر دارند، به فناوریهای جدید نیازمندند.
۴. خامفروشی در بخش متانول
بخش زیادی از تولید متانول بهصورت خام صادر میشود و ارزش افزوده پایین دارد.
۵. محدودیت لجستیک
بنادر برخی مناطق ظرفیت صادراتی کافی ندارند.
فرصتهای طلایی صنعت پتروشیمی ایران
۱. دسترسی به خوراک ارزان
ایران یکی از ارزانترین منابع خوراک گازی جهان را دارد؛ مزیتی بزرگ برای توسعه پتروشیمی.
۲. رشد بازارهای آسیایی
کشورهای هند، چین، اندونزی، مالزی و ویتنام همچنان بازارهای تشنه محصولات پتروشیمی هستند.
۳. امکان توسعه زنجیره ارزش
ایران میتواند با تولید محصولات نهایی، ارزش افزوده را ۴ تا ۱۰ برابر افزایش دهد.
۴. موقعیت جغرافیایی برتر
نزدیکی به خلیج فارس امکان صادرات سریع و ارزان را فراهم میکند.
۵. امکان توسعه صنایع تکمیلی
با توسعه صنایع پلاستیک، پلیمر و بستهبندی، اشتغال چندین برابر افزایش مییابد.
نقشه راه آینده پتروشیمی ایران
توسعه زنجیره ارزش و جلوگیری از خامفروشی
بهجای متانول خام باید به سمت:
- الفینها
- پروپیلن
- پلیمرهای تخصصی
- محصولات آروماتیکی
رفت.
نوسازی تجهیزات و بومیسازی فناوری
- افزایش بهرهوری تا ۱۵٪ کاملاً ممکن است.
ایجاد هاب پتروشیمی در جنوب کشور
- عسلویه و ماهشهر باید به مراکز صادرات جهانی تبدیل شوند.
سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه
- تولید محصولات high-tech میتواند ایران را از رقبا جلو بیندازد.
صنعت پتروشیمی ایران با وجود چالشهای قابلتوجه، همچنان یکی از مهمترین ظرفیتهای اقتصادی کشور است. اگر توسعه زنجیره ارزش، نوسازی تجهیزات، بهینهسازی مصرف خوراک و جذب سرمایه در اولویت قرار گیرد، پتروشیمی میتواند تا سالهای آینده به مهمترین رکن اقتصاد غیرنفتی ایران تبدیل شود.
انتهای پیام/