بیتوجهی سازمان هواشناسی به پدیدههای جوی عامل کمبارشی در کشور است
به گزارش هابصنعت به نقل از ایسنا؛ حسین اردکانی، پدر علم هواشناسی ایران با بیان اینکه تغییر واقعی اقلیم زمانی رخ میدهد که تغییرات گستردهای در نیمکره شمالی یا جنوبی ایجاد شود، گفت: اگر تغییر اقلیم واقعاً عامل اصلی بود، باید مناطقی مانند کالیفرنیا یا آریزونا که از نظر شرایط فیزیکی شبیه ایران هستند نیز با کمآبی محسوس مواجه میشدند، اما مشاهده میکنیم که پاییز در این مناطق به موقع آغاز میشود، اما در ایران طی چند سال اخیر، بارشها در مهر تقریبا قطع شده و حتی در آبان نیز بسیار دیر آغاز شده است.
این محقق هواشناسی با تاکید بر اینکه امسال نیز تا اوایل آذر هیچ بارشی نداریم و شاید بارندگیها از دهه اول آذر شروع شود، اضافه کرد: بنابراین، عوامل دیگری به غیر از تغییر اقلیم در این کمآبی مؤثر هستند. کمآبی اخیر در ایران تنها ناشی از تغییر اقلیم نیست، بلکه عوامل محلی و پارامترهایی مانند «شار گرمایی» تابستانی تأثیر قابلتوجهی بر وضعیت بارش دارند و سازمان هواشناسی باید آنها را بررسی کند.
اردکانی اضافه کرد: تغییر اقلیم تنها یکی از عوامل اثرگذار است و نمیتواند به تنهایی وضعیت بحرانی بارشها را توجیه کند، زیرا اگر تغییر اقلیم عامل اصلی بود، باید تغییرات مشابهی در مناطق دیگر نیز دیده میشد، اما در ایران و خاورمیانه شرایط متفاوت و حاد شده است. برای درک دقیق این وضعیت، باید عوامل و پارامترهای محلی دیگری نیز مورد بررسی قرار گیرند و مسئولیت این تحقیقات بر عهده سازمان هواشناسی کشور است.
پدر علم هواشناسی ایران خاطر نشان کرد: یکی از پارامترهایی که شخصاً روی آن تحقیق کردهام و معتقدم تأثیر قابل توجهی داشته، یک عامل فیزیکی به نام «شار گرمایی» یا Heat Flux است که در طول تابستان در مناطق مختلف ایجاد میشود یا به آن تزریق شده است و میتواند نقش مهمی در تغییر الگوی بارش داشته باشد.
به گفته وی، شدت یا ضعف این شار گرمایی تعیین میکند که جریانهای جوی تا چه اندازه نیرومند باشند و کدام مناطق بیشتر تحت تأثیر قرار گیرند. کل منطقه خاورمیانه، هند، پاکستان، مصر و شمال آفریقا تحت تأثیر این سلولهای جوی ناشی از شار گرمایی قرار میگیرند.
اردکانی بر ضرورت توجه سازمان هواشناسی کشور به این پدیده تاکید کرد و گفت: بررسی علمی و دقیق آن میتواند در درک بهتر الگوهای کمبارشی و تدوین راهبردهای مقابله با بحران خشکسالی نقش کلیدی ایفا کند.
اردکانی افزود: شار گرمایی باعث حرکت نزولی سیستم جوی میشود و هوای پایدار را در اکثر نقاط کشور ایجاد میکند. بنابراین، سامانههای غربی نمیتوانند به سمت ایران نفوذ کنند. تاکنون سازمان هواشناسی هیچ محاسبهای برای اندازهگیری و بررسی این شار گرمایی انجام نداده است.
اردکانی، درباره نقش پدیده «شار گرمایی» در تغییرات اقلیمی منطقهای، اظهار کرد: هیت فلاکس یا شار گرمایی، مفهومی فیزیکی است که بیانگر مقدار گرمایی است که در واحد زمان، سطح یا حجم از جو عبور میکند. محاسبه دقیق آن نیازمند انجام معادلات پیچیده در کل اتمسفر است و این مطالعات باید از سوی سازمان هواشناسی کشور انجام گیرد.
این استاد برجسته هواشناسی و اقلیمشناسی، با اشاره به پدیدههای دورپیوندی (Teleconnection) تأثیرگذار بر اقلیم ایران گفت: یکی از شناختهشدهترین این پدیدهها النینو و لانینا هستند که تغییرات گستردهای در الگوهای بارندگی جهان ایجاد میکنند. در سالهای اخیر بارها از آمدن النینو و رفتن لانینا سخن گفته شده است، ولی تغییر فاز این پدیدهها میتواند شرایط بارشی مناطق مختلف از جمله ایران را دستخوش نوسان کند، اما این تنها عامل نیست و باید سایر پیوندهای جوی نیز بررسی شوند.
اردکانی یکی از مهمترین این دورپیوندها را پدیده نوسان مادن–جولیان (Madden–Julian Oscillation) یا MJO دانست و توضیح داد: این پدیده نوعی موج گرانشی–همرفتی است که از غرب اقیانوس هند آغاز میشود و با رعد و برقهای شدید و بارشهای سنگین در عرض حدود ۱۵ درجه شمالی همراه است. این موج در مسیر خود به سمت شرق اقیانوس هند، سپس اقیانوس آرام و در نهایت از روی آفریقا عبور میکند و بهصورت یک کمربند ناپیوسته از طوفانها در سراسر کره زمین حرکت میکند.
وی ادامه داد: نتایج پژوهشهای ما نشان داده است که هر زمان فعالیت MJO در غرب اقیانوس هند تقویت شود، بخار آب بیشتری به سمت منطقه ما انتقال مییابد. از آنجا که بارش در ایران به تزریق رطوبت وابسته است، این پدیده میتواند یکی از عوامل اصلی بارندگیهای سنگین در کشور باشد.
اردکانی با اشاره به محدودیت پیشبینی این پدیده گفت: پیشبینی نوسان مادن–جولیان بیش از ۱۵ روز امکانپذیر نیست، برخلاف برخی دیگر از شاخصهای اقلیمی که میتوان آنها را تا چند سال آینده برآورد کرد. با این حال، تحقیقات یکی از اساتید برجسته دانشگاه کلرادو نشان میدهد که بارندگیهای بسیار شدید جهان اغلب با فاز فعال MJO همزمان است.
وی با یادآوری سیلابهای گسترده سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ در ایران، افزود: در آن دوره، فاز فعال MJO دقیقاً بر فراز مناطقی قرار گرفته بود که بخار آب قابلتوجهی را از دریای عرب، خلیج فارس، اقیانوس هند، دریای عمان و حتی مدیترانه به ایران تزریق میکرد. این تزریق رطوبت، در ترکیب با موجهای بارشی موجود، موجب بروز بارندگیهای کمسابقه و در نهایت سیلابهای فراوان شد.
اردکانی در ادامه با ابراز تأسف از بیتوجهی به پیامدهای اقلیمی در کشور، گفت: من واقعاً ناراحت میشوم وقتی میبینم به موضوعات حیاتی مانند تالابها بیتوجهی میشود. چند سال پیش در سمیناری در شیراز، مقالهای علمی را درباره نقش تالابها در تعادل اقلیمی منطقه ارائه دادم و با محاسبات دقیق فیزیکی و ریاضی نشان دادم که اگر مجموعه تالابهای ایران، عراق و سوریه — که در مجموع حدود ۵۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارند — پر از آب باشند، چه میزان بخار آب میتوانند وارد چرخه اقلیم کنند و تا چه اندازه میتوانند در تعدیل تغییرات آبوهوایی منطقه مؤثر باشند.
انتهای پیام/